Yapısal Gazetecilik ve Ağ Haritalama Hackathonu

12-13 Eylül 2015 TMMOB Mimarlar Odası, Karaköy, İstanbul
KATILIM BAŞVURUSU

English

Hackathon Dökümantasyonu

Ağlarımızı örüyoruz!

Hackathon 12-13 Eylül 2015, haftasonu iki tam gün.
TMMOB Mimarlar Odası, Karaköy, İstanbul

Ulaşım için adres ve harita: http://www.mimarist.org/iletisim.html

KATILIM PROGRAM KONULAR, MENTÖRLER, KAYNAKLAR İLETİŞİM

Gazetecilikte haberler ya da sivil toplum çalışmalarında raporlar ve basın bildirileri genellikle düz yazı olarak üretiliyor, ve yayınlandıktan kısa bir süre sonra değerleri oldukça azalabiliyor, tekrar tekrar kullanımı ise mümkün olamıyor.

Halbuki yazılanların içinde gömülü çok detaylı ve değerli bilgiler mevcut. Bu gömülü bilgiler yapısallaştırılarak yeniden kullanılabilen veri parçacıklarına dönüştürülebilir. Böylece bilgiler hem farklı bağlamlarla yeniden ilişkilendirilebilir, hem de daha sonra bu verilerle karşılaşanlar için birer referans kaynağı oluşturur. Dolayısıyla yayınlanan malzemeler hem editörlerin kendi üretimi için hem de okuyuclar için çok daha uzun süre kullanımda kalarak değerine değer katar. Bu şekilde bir üretim yapmanın bir yolu ise “ilişki haritalama” ya da “ağ haritalama” pratiğinden geçmekte.

“Ağ haritalama” karmaşık sistemleri anlamlandırabilmek için bize hem görsel hem matematiksel bir dil sağlar. Haberlerin ya da raporların içinde yer alan pek çok aktör ve ilişkiyi noktalar ve aralarında çizgiler olarak belirterek diyagramlarını oluşturabiliriz. Bu diyagramlar bilgisayarda modellenerek üzerinde işlem yapılabilir hale gelir, dolayısıyla veriye gömülü olan merkezi aktörler, kümeler, köprüler, dolaylı ilişkiler kolayca keşfedilir. Sonuçta, oluşturulan ağ veri tabanı ve analiz sonuçları içinde daimi olarak arama, dolaşma, karşılaştırma yapılarak ihtiyaca göre tekrar tekrar kullanılabilir.

Yapısal gazetecilik ile veri gazeteciliği birbirine yakın gözükse de temelden farklı pratikler. Veri gazeteciliği derlenmiş verilerden analiz ve görselleştirme ile anlam ve haber çıkarmayı amaçlarken, yapısal gazetecilik düz yazıyı ya da araştırma sonuçlarını bir veri yapısına sokarak yeniden kullanım sağlamayı amaçlar.

Yapısal Gazetecilik ve Ağ Haritalama Hackathonu gazetecilik ve sivil toplum alanında kritik konulara dair verilerin modellenmesini ve bilgisayar programları ile türlü kaynaklardan yığın veri halinde derlenerek ilişki haritalarının çıkarılmasını amaçlamaktadır. “Eli kod tutan” kişilerden oluşacak katılımcılar bir yanda ağ haritalama ve analizi konusunda bilgi ve becerilerini geliştirirken diğer yanda alanında uzman mentörlerin desteğiyle tekrar tekrar kullanılabilir araçlar üretecekler.

Çalışma dört aşamada gerçekleşecek:

1. Ağ Modelleme

Mentörlerin alanlarındaki uzmanlıkları ile katılımcıların teknik bilgileri veri modelleme aşamasında kesişecek. Kağıt kalemle beyin fırtınası şeklinde yapılacak bu çalışmada, alandaki önemli aktörler ve aralarındaki kritik ilişkiler belirlenecek. Aciliyet gerektiren sorular ve aranan cevaplar belirlenecek.

2. Araç Geliştirme

Geliştirilen modellere göre programatik olarak veri derleyen araçlar geliştirilecek. Katılımcılar ilgilerine göre ya yayın platformları ya da veri kaynakları üzerinden veri çıkartan araçlar üretecekler. Araçların ilk prototipleri aynı gün içerisinde çalışır hale gelecek ve ikinci gün iyileştirilecek. Ayrıca sonraki beta versiyonu neler içermeli, daha gelişkin versiyonlarda neler yapılabilir tartışılacak.

3. Haritalama

Veri derleme araçları ile oluşturulan veriler Graph Commons platformuna aktarılarak interaktif ağ haritaları yaratılacak. Yapılan haritalar okumaya ve analize tabi tutulacak, tartışılacak ve platform üzerinde yayınlanacak.

4. Sunumlar

İkinci gününün sonunda, yapılan çalışmalar herkese açık sunumda gösterilecek ve tartışılacak. Haritaların veri modeli, görsel dili, ve verileri derleyen aracı nasıl çalışıyor beraber incelenecek ve tartışılacak.


Katılım

Kimler katılmalı?

Bilgisayar programlayabilen (backend, frontend, veri analiz, ya da başka türlerde), yetenekleriyle yaratıcı ve eleştirel uygulamalar geliştirmek isteyenler, ve özellikle hak odaklı gazetecilik ve sivil toplum alanına ilgi gösterenler.

Katılımcılar nasıl faydalanacak?

  • Yığın veri (“big data”) ile çalışma becerilerini geliştirme,
  • Ağ haritalama, okuma, ve analizini öğrenme,
  • Bilgi mimarisi ve ilişkisel düşünme yeteneklerini iyileştirme,
  • Programlama yeteneklerini sivil toplum alanında etkin kullanma,
  • Bu konularla ilgilenen diğer programcılarla ve mentörlerle tanışma imkanı.

Katılım başvurusu

Katılım ücretsizdir. Yer sınırımız olduğundan, başvuru formunu doldurup gönderdikten sonra katılımınız hakkında sizle iletişime geçilerek bilgi verilecek.

Katılım Başvuru Formu


Hackathon Programı

Birinci gün (12 Eyül Cumartesi)

09:30 - 10:00 Kayıt & kahve

10:00 - 10:45 Giriş

  • Yapısal gazetecilik nedir? (10dk)
  • Ağ haritalama nedir, nasıl yapılır? (15dk)
  • Ağ haritaları nasıl okunur? (10dk)
  • Soru & cevap (10dk)

11:00 - 12:00 Temalar, mentörler ve çalışma grupları oluşturma

12:00 - 13:00 Yemek arası

13:30 - 18:00 Çalışma

  • Ağ modelleme: Mentörlerle çizim yaprak beyin fırtınası (~1 saat)
  • Araç geliştirme ve Haritalama (4 saat)

18:00 - 19:00 İlk prototiplerin incelenmesi

İkinci Gün (13 Eyül Pazar)

09:30 - 10:00 Kahve

10:00 - 11:00 Prototiplerin gözden geçirilmesi ve geribildirim

11:00 - 16:00 İyileştirme Çalışmaları

17:00 - 19:00 Sunumlar (herkese açık)


Konular, Mentörler, Veri Kaynakları

Aşağıda listelenen konularda uzman mentörler hangi aktörler önemli, hangi özelliklere bakmalı, hangi ilişkiler daha kritik, bu konularda modelleme yaparken yardımcı olacaklar.

Veri toplanacak kaynaklar düz metin (haber, rapor, bildiri), yarı yapısal (HTML tablo, wiki), ya da tam yapısal (API, veritabanı) olabilir. Düz metin ve yarı yapısal kaynaklar için “scrape” yöntemiyle, API ve açık veritabanları için programatik sorgulama ile veri derlenebilir. Ayrıca var olan Excel/Spreadsheet dosyaları yeniden düzenlenerek kullanışlı hale getirilebilir.

Aşağıdaki konularda bildiğiniz veri kaynakları önerilerinizi workshop@graphcommons.com adresine gönderebilirsiniz.

Ekoloji ve Kent Hakkı

Devlet kurumları ile şirketler arasında müşterek varlıklarımızı elimizden alan ne tür ortaklıklar kuruluyor? İhale imtiyazlarından yararlananlar (21b pazarlık usülü, ÇED’den muafiyet, İmar planı değişikliği vb.) şirketler hangileri, bu imtiyazları sağlayan kamu kurumları hangileri?

Gıda alanında organik ürün üreticileri aslında mülksüzleştiren ağlarda yer alan firmalardan mıdır? Ana gıda markaları, süpermarket zincirlerinin sahiplik ilişkileri nasıldır? Gıda piyasasının diğer piyasalarla ilişkilerini gösterebilir miyiz?

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı sitesindeki duyurulardan mahalleleri ilgilendiren riskli alan, rezerv alan ilanları, kentsel dönüşüm projeleri, plan tadilatları, plan ilanları ve ihaleleri bilgilerini çıkarıp düzenli olarak güncellenen bir mahalleler birliği ağ haritası oluşturulabilir mi?

TOKİ Projeleri - Yüklenici Firma - Proje konut ilişkisine bakılarak proje konut dairelerin büyüklüğü gösterebilir. Birçok yüklenici firma aslında tek bir firmaya ait olabiliyor. Bu örüntüleri nasıl görünür kılabiliriz?

Mentörler
Kaynaklar

İnternet ve İfade Özgürlüğü

Kitlesel gözetim araçları, türleri, üreten şirketler, satın alan devlet kurumları, destekleyen uluslararası konsorsiyumlar nelerdir, bu gözetim teknolojileri nasıl kullanılmaktadır? Bu bağlamda yerel ve uluslarlararası kurum, birey, devlet arası mevcut ilişkiler nasıl düzenlenebilir?

Mahremiyet nasıl korunur? Sağlıktan sosyal medyaya ne tür kişisel verilerin gizliliği sağlanmalıdır? Hangi firmalar ve kurumlar şu anda kişisel verileri toplamakta ve kullanmakta? Unutulma hakkının çerçevesi nasıl çizilmelidir? “Benim saklayacak hiçbirşeyim yok”, “beni kim niye gözetlesin ki” gibi pasif argümanlar ile daimi gözetim altında kalmayı kabullenmek nasıl sorunlara yol açmaktadır?

İnternet sansürü içinde BTK, RTÜK vb devlet kurumlarının ve ISP’lerin rolleri ve ilişkileri nelerdir? 5651 kanun maddeleri hangi sansürleri nasıl bağlamaktadır?

Alternatif medya hangi ilişikilerle sürdürülebilir hale gelebilir? Yurttaş gazeteciliği, kitlesel fonlama, paylaşım ekonomisi, hibe fon desteği, medyalar arası dayanışma gibi modeller hali hazırda alternatif medya için nasıl işlemektedir?

Sosyal medyada nefret söylemi ve troller nasıl organize oluyor, nasıl yayılıyor, nasıl etki ediyor?

Şeylerin İnterneti (Internet of things) alanında oluşturulan konsorsiyumlar nasıl Silikon Vadisi startupları ile kent yönetimlerini, silah üreticilerini, ve Suudi Arabistan krallığını bir araya getirebiliyor?

Mentörler
Kaynaklar

Meclis ve Kanunlar

AKP hükümeti sadece son (24.) dönemde meclise 744 kanun tasarısı sevk etti. Kanunlarda yapılan değişiklikler pek çok şirkete imtiyazlar vermekte. Sadece halkı mülksüzleştirmeye yol açan kanun değişikliklerine bakarsak:

  • 4734 sayılı kamu ihale kanunu ile 2008’de Md 20’ye yapılan bir değişiklik ile ihalelerin “belli istekliler”e verilmesinin yolu açıldı.
  • 3996 sayılı yap-işlet-devret kanunu
  • 5346 sayılı kanun (enerji)
  • 5396 sayılı Sağlık Hizmetleri Kanunu (hastaneleri İkitelli Sağlık Kent’e Yap-Kirala-Devret yöntemi ile taşıyıp, şehir içindeki hastane arazilerini TOKİ’ye bırakan kanun)
  • 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel taşınmazların yenilenmesi ile ilgili kanun
  • 2985 sayılı toplu konut kanunu
  • 5273 sayılı arsa üretimi ve değerlendirilmesi kanunu (1164 sayılı Arsa Ofisi Kanunu)
  • Devlet Arsa Ofisine ait 64 milyon metrekare arsayı TOKİ’te transfer eden kanun
  • TOKİ’yi doğrudan başbakanlığa bağlayan kanun
  • TOKİ’nin özel firmalar ile ortak iş yapmasını sağlayan kanun
  • TOKİ’yi arazi vergisinden muaf kılan kanun
  • Yassıada’yı YİD kapsamına alan 6456 saylı kanun
Mentörler
Kaynaklar

Bölgesel Kamu Politikaları ve Yatırımları

Mentörler
Kaynaklar

Tekelcilik, Yolsuzluk, Şeffaflık

Yerel yönetimde yolsuzluk – Algımız genelde ulusal düzeyde ya da İstanbul-Ankara gibi şehirlerde olup bitenlere yönelmekte, ancak asıl “oy makinası” yerel düzeyde çalışmakta. Yerel düzeyde siyasi oluşumlar içinde aktörler neler? İl/ilçe belediye meclis üyeleri, parti il/ilçe başkanları ve il/ilçe örgüt üyeleri, spor klüpleri yönetim kadroları, yerel medya sahipleri, hemşehri dernekleri. Bu aktörler arasındaki ilişki biçimleri kamu ihalelerinin dağıtımı, yerel siyasete devşirme, çeşitli yönetimlere atama şeklinde olabiliyor. Yerel medyada ise anaakım medyada olanların küçük ölçeklileri gerçekleşmekte.

Mentörler
Kaynaklar

Medya Sahipliği

Medya sahipliğinin yıllara göre dağılımının değişimini göstermek önemli olacaktır. Medya sahipliği ile diğer yatırımlar arasındaki ilişki, bu ilişkinin tarihsel değişimi, hangi medya sahibi hangi yatırımlarla ne kadar büyümüş? Medya sahiplerine verilen teşvikler nelerdir?

Medya sahiplerinin kamu ihalelerine başvuru ve kazanma oranı (kamu ihalelerine ait veri tabanları kullanılabilir). İşten çıkarılan gazetecilerin sayısı ve ihaleler arası bir ilişki kurulabilir mi? Rekabet Kurulu’nun medya ile ilgili kararları tablolaştırılabilir. RTÜK sitesindeki lisans verilen şirketlerin haritalanması yapılabilir, çoğunlukla orada yazan şirket isimlerinden hangi medya grubuna ait olduğu anlaşılmayabiliyor. Bunları birleştirerek medya sahipliğine dair bir harita çok faydalı olacaktır.

Medyada reklamveren ve reklam alan ilişkileri ile basın-ilan kurumundan ilan alma ilişkileri haritalandırılabilir.

Medya yöneticilerinin daha önce çalıştıkları yerlerin haritası. Geçmiş yönetim kurulu, yöneticilerini çıkararak kimin hangi medyayı kurduğunu ardından nereye geçtiğini görmek (Darbeleri Araştırma Komisyonu raporları kullanılabilir).

Özetle, aktör türleri medya şirketleri, medya şirketi sahipleri, yönetim kurulundaki isimler, medya sahiplerinin diğer yatırımları (enerji, madencilik, inşaat, gayrımenkul, sanayi, finans vb) ve medya sahiplerine ait diğer şirketlerin ihale alımı, birleşme ve satın almalar.

Mentörler
Kaynaklar

Emek: çalışma koşulları, acısı ve direnişleri

Alanda önemli olan aktörler Sendikalar, Sendikamsı işçi örgütlenmeleri (bazen mahalle örgütlenmeleri ve dergi çevreleri ile içiçe), DİSK_AR, mesleki sağlık ve güvenlik alanında TTB, özellikle İşçi Sağlığı ve İşyeri Hekimliği Kolu, sayıları 130.000’i geçen TÜİSAG ve İSAG gibi İSİG uzmanları örgütlenmeleri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, ÇŞB, Enerji Bakanlığı, OSGB (Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi) Sunucuları, ve İşveren Örgütleri.

Mentörler
Kaynaklar

Eğitim Reformu

Türkiye’de sivil toplum kuruluşları eğitim alanına önemi katkılar yapıyorlar. Bu aslında Osmanlı’ya kadar uzanan bir gelenek: Osmanlı’da medreseler vakıflara bağlıydı. Cumhuriyet ve Tevhid-i Tedrisat sonrasında sivil toplumun eğitime katkısı özel eğitim kurumu (anaokulundan üniversiteye) kurmak ve işletmek; okul binası veya öğrenci yurdu yapıp devlete bağışlamak; öğrencilere burs vermek ve özellikle 1990’lardan itibaren dezavantajlı çocuk ve ailelere eğitim hizmeti (okuma-yazma eğitiminden öğretmen eğitimine) sunmak şeklinde gerçekleşiyor. 2000’lerden sonra ise sivil toplum girişimleri eğitime dair düşünme kuruluşları yoluyla eğitim politikaları alanına da girmeye başladı. Bugün geldiğimiz noktada eğitim sektöründe aktif ve giderek ideolojik olarak farklılaşan bir sivil toplum görüyoruz.

Eğitimde Sivil toplum kuruluşları çok farklı ihtiyaçlara cevap veriyorlar. Bu kuruluşların hem kendi aralarında hem de kamuyla etkileşimli ve çoğu zaman kesişen ilişki ağları var. Bu ağların haritalanması kamu dışı aktörlerin eğitim alanındaki faaliyetlerini göstermesi açısından tüm paydaşlar için bilgilendirici olacaktır. Bu harita, Türkiye’nin öncelikli eğitim sorunlarıyla da ilişkilendirildiğinde hangi sorunların önceliklendirildiğini (nicelik ve nitelik açısından) ya da hangi sorunların daha arka planda kaldığını görebilmek mümkün olabilir.

Eğitimin konu (erişim, kalite, vs.) ve/veya kademe (okul öncesi, ilköğretim, vb.) öncelikleri; bu önceliklere dair politika yapma ve/veya yürütme sorumluluğu olan kamu kurumları; bu önceliklere dair hizmet, araştırma, vb. üreten kamu dışı kurumlar (sendikalar da dahil olabilir); bu kamu dışı kurumları fonlayan kurumlar (vakıf, şirket, kamu, uluslararası kuruluşlar, kitlesel ve bireyler); ve son olarak kamudan ya da kamu dışından hizmet alan yurttaşlar (çocuk, anne, baba, öğretmen, vb.).

Bu aktör türleri arasında işbirliği (beraber iş yapma); savunu (kamu dışı aktörlerin veri temelli bir süreçte kamunun kararını etkilemesi); lobicilik (kamu dışı aktörlerin çıkar temelli ve işbirliğ içeren bir süreçte kamunun kararını etkilemesi); fon temini; yurttaşlara hizmet sunumu ve kişisel/kurumsal kapasite güçlendirme; burs sağlanması; okul yapılması; kurumsal sosyal sorumluluk projeleri, vb. gibi türlere bakılabilir.

Bu verilerin birazını ERG (Eğitim Reformu Girişimi) getirebilir. Birazını da araştırma yoluyla örneğin sivil toplum kuruluşlarının web siteleri, faaliyet raporları, MEB faaliyet raporlarındaki protokol bilgileri, vb. kaynaklarda bulmaya devam edebiliriz.

Mentörler
Kaynaklar

Kadın Hakları

Mentörler
Kaynaklar

LGBTİ Hakları

Mentörler
Kaynaklar

Göçmen Hakları

Şu anda yaşanan Suriyeli göçmen/mülteci krizinin en önemli aktörleri göçmenler, ilgili ülkelerin politika yapıcıları ve göçmenler için ayrılan bütçeleri, uluslararası ve ulusal STK’lar,  basın olarak sıralanabilir. Bölgede Suriye’ye komşu ülkeler ile AB ülkeleri’nde uygulanan göç politikaları, bu konuya ayrılan insani yardım bütçeleri politika odaklı bir haritalamaya imkan verebilir. Göçmenlerin Suriye’den başlayıp komşu ülkeler veya Avrupa’da son bulan yolculukları kısmen de olsa UNHCR verileri ile haritalanabilir. Hemen hemen hergün Suriyeli göçmenlerle ilgili haber yapan medyada kullanılan haber diline bakarak;  “göç dalgası”, “kaçak” gibi yerici (pejoratif) kavramların kullanım sıklığı incelenebilir.

Türkiye’de gerçekleşen iç göçü anlamak için TÜİK ADNKS veritabanından çekilecek göç matrisleri üzerinde göç veren ve göç alan yerler birbirlerine bağlanarak göç örüntüleri gösterilebilir.

Mentörler
Kaynaklar

Sürdürülebilir Tarım ve Gıda

Ekosistem insanın kendine dönük değerlendirmesi içinde “kaynak” olarak kavranabiliyor, “gıda” bu kaynaklardan biri, “ekoloji” de sıklıkla bu kaynaklarla nasıl bir iletişim ve ilişkide olduğumuzla yüzleşmemizi sağlayan bir bilim dalı. Bu bağlamda kaynaklar: biyotik kaynaklar ve abiyotik kaynaklar olarak ikiye ayrılır, her ikisinin de “gıda” bağlamında haritalamasının ekolojik varlığımızı şeffaflaştıracaktır. Hem gıda, hem biyotik, hem de abiyotik üzerinden bakıldığında sucul kaynakların nasıl talan edildiğini hem de yeni av mevsiminin başladığı şu günlerde İstanbul’un haline bakarak, balıkçılar, kooperatifler ve kabzımallar üzerinden haritalandırabilir.

Mentörler
Kaynaklar

Militarizm

Mentörler
Kaynaklar

Genel

Mentörler
Kaynaklar

Yayın platformlarından veri çıkarma

Yaygın kullanılan yayın platformlarında oluşturulan içerikleri haritalandırmak üzere çıkararak yapısal veriye dönüştürme. Pluginler, RSSlerden ve APIlerden haritaya çeviren uygulamalar, canonical scrape uygulamaları, kütüphaneler geliştirilebilir.

Lisans

Hackathon’da geliştirilecek tüm araçlar geliştiren kişilere aittir ve özgür bir lisans ile açık kaynaklı yapılması beklenecektir. Graph Commons üzerinde yayınlanan ağ haritaları Creative Commons International 4.0 lisansı ile yaratıcılarına lisanslanır.


Hackathon İletişim

Katılımcılar için koordinasyon

Genel iletişim